Als bewegen een pil was, zou iedereen hem nemen. Zó overtuigend zijn de gunstige effecten van beweging. Mensen die fysiek actief zijn, voelen zich beter en gezonder, zijn minder vaak ziek en leven gemiddeld langer. Hoe komt dat eigenlijk?
Bewegen als noodzaak: effecten van de evolutie
Tijdens de hele evolutie van de mens was bewegen de norm. Jager-verzamelaars werden wakker en waren dankbaar dat ze nog leefden. Daarna hadden ze een dag vol matig-intensieve beweging voor zich, met nu en dan een intensieve uitschieter. Dat vanzelfsprekende bewegen uit noodzaak, tot op hoge leeftijd, heeft een aantal gevolgen voor ons lichaam:
- Een nuttige jager-verzamelaar was een actieve jager-verzamelaar, zeker als hij of zij ouder dan een jaar of veertig werd. Ontwikkeling, onderhoud en reparatie verlopen beter en krachtiger in actieve lichamen.
- Tegenwoordig zitten heel veel mensen heel veel. Onderhoud en reparatie van het lichaam gaan dan achteruit. Dit fenomeen is helaas één van de belangrijke oorzaken van chronische ziekte in onze tijd.
- Bewegen is met deze evolutionaire erfenis bijna een voorwaarde geworden voor gezondheid. Neem het immuunsysteem. Dat lijkt het best te functioneren wanneer mensen matig-intensief bewegen. Wie achterbleef in het jager-verzamelaarskamp zou weinig ziekmakers tegenkomen. Wie voor grote fysieke uitdagingen stond, besteedde alle energie daaraan: het immuunsysteem wordt dan onderdrukt. Maar wie door de dag heen actief was, werd goed beschermd door het immuunsysteem.
- Ook tegenwoordig nog zien we dat mensen die de 150 minuten matig-intensieve beweging per week halen, minder vaak verkouden zijn.
- We hebben evolutionair gezien geen prikkel ingebouwd gekregen om lekker te gaan bewegen. Beweging wás er gewoon. Geen enkele jager-verzamelaar hoefde zin te hebben om te bewegen. Het omgekeerde is wel duidelijk ingebouwd in ons gestel. Wanneer beweging niet noodzakelijk was, was het verstandig om rustig aan te doen.
- Van onze voorouders hebben we een duidelijke prikkel geërfd om beweging te vermijden.
- Er zijn beloningsmechanismen voor beweging. Bijvoorbeeld het stijgen van de beloningsstof dopamine en de gelukstof serotonine. Dat doen ze echter pas enige tijd ná het starten van beweging. Jager-verzamelaars gingen immers toch wel bewegen.
- De stoffen dopamine en serotonine halen ons niet van de bank. Uit onderzoek blijkt dat deze beloningssystemen minder actief reageren op beweging bij mensen die langere tijd haast niet bewegen en bij mensen met obesitas. Soms moeten deze mensen maanden bewegen voordat hun dopamine en serotonine op dezelfde plezierige manier reageren als bij mensen die al langer fysiek actief zijn.
Bewegen is dus een voorwaarde voor opbouw en behoud van gezondheid.
Naar het heden: hoeveel beweging voor een gezond en lang leven?
Dat beweging mensen gezond maakt en houdt, bleef lange tijd onopgemerkt. De meeste mensen werkten op het land, in ambachten of als arbeider, met volop beweging. Allerlei taken thuis kostten ook veel inspanning.
In de vorige eeuw gingen steeds meer mensen zittend werk doen. Dit type werk maakt zoveel verschil voor de gezondheid, dat het een context bood voor het eerste onderzoek naar de effecten van bewegen op de gezondheid. De Britse arts dr. Jeremy Morris ging op zoek naar de oorzaken van de stijging van sterfte aan hart- en vaatziekten. Hij toonde in 1953 aan, dat de chauffeurs van de dubbeldekkerbussen in Londen tweemaal zo vaak een hartaanval kregen als de conducteurs. Hun opleiding en achtergronden waren vergelijkbaar, maar hun beweegpatroon niet. Terwijl de chauffeurs zaten, liepen de conducteurs voortdurend de trappen op en af. Morris toonde hetzelfde verband aan bij postdienstmedewerkers op kantoor, die zaten, en postbezorgers, die rondliepen.
Beweegrichtlijnen
Sindsdien zijn de effecten van bewegen en zitten op de gezondheid telkens weer aangetoond in onderzoek. We weten ook steeds beter hoeveel en welke beweging geschikt is.
Maak daarom beweging tot een geaccepteerd en vanzelfsprekend onderdeel van de werkcultuur binnen uw organisatie!
Bron: whitepaper ‘Bewegen op het werk’ door Karine van ’t Land, Arts maatschappij en gezondheid & Zorgexpert leefkracht bij Menzis
Dit artikel is geschreven door strategisch partner Menzis
