Adem in. Adem uit. Adem in. Adem uit. Vanaf het moment dat wij geboren worden, beginnen we met ademen. Ademen zit verankerd in ons DNA, het is onze primaire overlevingsdrang. Door een zeer complex en fantastisch systeem wordt de zuurstof die we inademen door ons lijf getransporteerd. Als we rustig zijn, dan ademen we 6 tot 10 keer per minuut. Zodra we actief worden, bijvoorbeeld tijdens wandelen of intensief sporten, gaat die frequentie omhoog, passend bij de inspanning en de mate van fysieke gezondheid. Als de ademhaling past bij de activiteit van dat moment, zijn hoofd en lichaam in balans. Maar wat gebeurt er als er geen balans meer is?
De gevolgen van werkstress
Tussen 15 en 19 november was het de Week van de Werkstress. In de factsheet ‘Werkstress’ van TNO[1] laten de cijfers over 2020 zien dat het aantal Nederlandse werknemers met burn-outklachten licht gedaald is. Eind 2019 ging het om 1,3 miljoen werknemers. Eind 2020 is dit 1,2 miljoen. De coronacrisis leidde dus niet tot een stijging. Ondanks die lichte daling draagt werkstress nog steeds significant bij aan verzuim en uitval.
Onder invloed van (werk)stress raakt het lichaam uit balans. Er wordt vaker in- en uitgeademd dan nodig is. Het gevolg? Alarmsignalen gaan af in de hersenen. De hartslag versnelt en er komen stresshormonen vrij. Dit geeft een gehaast, onrustig en soms pijnlijk gevoel. Andere signalen die ook op stress kunnen wijzen, zijn:
- Psychisch: verslechterde concentratie, vergeetachtigheid, moeite om informatie te verwerken, geen zin meer in het werk hebben, cynisme
- Lichamelijk: hoofdpijn, vermoeidheid, versnelde ademhaling, hoge bloeddruk, hoog cholesterolgehalte, pijn aan het bewegingsapparaat, mogelijke hart- en vaartziekten
- Emotioneel: ontevreden, snel geïrriteerd, prikkelbaar, onzeker, ongemotiveerd, desinteresse, machteloos gevoel
- Gedragsmatig: rusteloosheid, fouten in het werk, isolatie van anderen, ziekteverzuim
Het is belangrijk deze signalen niet te negeren. Maar iemand die zoveel stress ervaart dat het klachten veroorzaakt, heeft hulp nodig.
Rol leidinggevenden
Leidinggevenden moeten zich bewust zijn van de verschillende signalen van stress bij hun medewerkers. Pre-corona konden veel de leidinggevenden hun mensen observeren tijdens fysieke aanwezigheid (kijken, luisteren, energieniveau aanvoelen, toetsen). Sinds het thuiswerken is dat anders en moeilijker geworden. Door de fysieke afstand moet er anders geobserveerd worden, bijvoorbeeld door middel van goed (door)vragen, luisteren en toetsen.
- Let op signalen van stress en weet wat stress veroorzaakt
Kijk hoe een collega normaal reageert en hoe deze reageert in ongewone situaties. Is er een duidelijke gedragsverandering zichtbaar? Let op de signalen die iemand vertoont tijdens stress. Ga in gesprek en probeer te achterhalen waardoor iemand in de stress schiet. Welke personen, situaties, taken en/of onzekerheden zorgen ervoor dat iemand zich gespannen voelt?
- Ga in gesprek en luister oprecht
Geef objectieve feedback aan de persoon, op basis van waarnemingen. ‘Ik zie dat je de laatste tijd wat vaker kortaf reageert’, ‘ik zie dat je tijdens meetings overal op ingaat en weerstand biedt’ of ‘ik zie dat je tijdens overleggen vaak afwezig bent’. Vraag hoe dat komt en welke ondersteuning iemand graag wil ontvangen. Als de stressfactoren duidelijk zijn, help die persoon dan zich geestelijk voor te bereiden op bepaalde situaties, taken en/of onzekerheden. Laat je medewerkers weten dat ze er niet alleen voor staan en geef hen de erkenning die ze nodig hebben.
- Motiveer medewerkers te werken aan hun fysieke en mentale fitheid
Voorkomen is beter dan genezen. Een vitale lichamelijke en sterke geestelijke conditie helpt mensen om te gaan met stress. Het is belangrijk dat er aandacht is voor persoonlijke regie op de driehoek: bewegen, voeding en ontspanning. Door fysieke inspanning (bewegen) verdwijnen de stresshormonen uit het lichaam, omdat endorfine wordt aangemaakt (tegenhanger van stresshormoon cortisol). Gezond en regelmatig eten, veel water drinken en minder cafeïne en alcohol nuttigen, maken mensen fitter en daardoor beter bestand tegen stress. Tot slot zorgt een goed slaapritme ervoor dat het lichaam de nodige rust kan pakken. En dat maakt iemand lichamelijk weerbaarder tegen druk en stress.
IJskoud je adem gebruiken voor innerlijke rust
Vitaliteitsmanagers en leidinggevenden besteden bij het bespreken van werkstress vaak aandacht aan welzijn. Daarbij proberen ze allerlei tools, life hacks en apps uit. Toch ligt de basis voor innerlijke rust in de mens zelf. Een interessante techniek voor het vinden van rust combineert de oerelementen van kou en ademhalen. Daag medewerkers eens uit om elke dag hun grenzen te verleggen met een koude training en ademhalingsoefeningen. Bijvoorbeeld door 2 minuten koud af te douchen. Hoewel de meeste mensen negatieve associaties hebben bij kou, helpt koudetraining bij het leren de ademhaling te reguleren. En als we controle hebben over onze ademhaling, heeft dat direct een positieve impact op het stressniveau van lichaam en geest.
Er zijn verschillende technieken om zo’n koudetraining veilig op te bouwen en uit te voeren. De korte stressreactie die de kou veroorzaakt, is een gezonde vorm van stress. Het lichaam schrikt en krijgt een prikkel. Het komt in een overlevingsmodus. Doordat het lichaam bezig is met de kou en de ademhaling, heeft het hoofd geen tijd om na te denken over allerlei to-do-lijstjes.
Deze eerste stressreactie houdt (afhankelijk van je ervaring) zeker een minuut aan. Er ontstaat een vecht- of vluchtreactie. De hartslag en de frequentie van ademhalen schieten omhoog. Concentreer je dan op een diepe en langzame ademhaling om je hartslag en ademhaling weer tot rust te brengen. Zo wordt er innerlijke kalmte bereikt. Het ijskoude water brengt het hoofd en lichaam in een balans die heel dicht bij zen komt. Het koude water en de controle over de ademhaling brengen zowel fysiek als mentaal belangrijke gezondheidsvoordelen met zich mee. Deze training zorgt ervoor dat mensen beter met (werk)druk en (werk)stress om kunnen gaan op de momenten dat het nodig is.
En mocht kou echt helemaal niets zijn: Stimuleer de collega dan eens om een keer niets te doen. Niets doen is ook iets doen. Neem rust, herstel, ga dagdromen, zet het hoofd uit, oefen op rust houden, adem en kom daarmee weer in verbinding met jezelf en tot jezelf.
Auteur:
Guillerm van der Lans is Health & Human Capital Consultant bij Aon’s Health Solutions.
Bronnen:
